Codziennik Mławski - lokalny portal informacyjny. Piszemy jak jest o wydarzeniach w Mławie i powiecie. Bądź na bieżąco z newsami z Mławy i okolic!

Mławski portal informacyjny codziennikmlawski.pl. Newsy Mława i okolice.
Życzymy wszystkiego najlepszego!
linia
Logo

Utworzenie Mławskiego Stowarzyszenia Spożywców „Spójnia”


W tym roku przypada 110 rocznica utworzenia w Mławie Spółdzielni Spożywców „Spójnia”. Warto pamiętać, że ruch spółdzielczy w Królestwie Polskim powstał w II połowie XIX wieku. Na ziemiach polskich  latach 1869 -1870 zorganizowane zostały  trzy pierwsze spółdzielnie spożywców, wśród nich, na Mazowszu Północnym, w Płocku Spółdzielnia Spożywców „Zgoda”. Natomiast najstarszą spółdzielnią spożywców, była spółdzielnia „Merkury”, powstała w 1864 roku w Warszawie. Trzeba  również pamiętać, że ruch spółdzielczy narodził się w Anglii. Tam też w roku 1843 powstała w mieście Rachdale pierwsza spółdzielnia o profilu spożywczym.


Prekursorem spółdzielczości w Królestwie Polskim był Stanisław Staszic, który w 1816 roku  w swoich dobrach założył Towarzystwo Rolnicze Hrubieszowskie. Wybitnym propagatorem i działaczem spółdzielczości  był Stanisław Wojciechowski – późniejszy prezydent RP  oraz  Edward Abramowski. Większość spółdzielni nosiła nazwę „Społem”, podobnie  jak wychodzące czasopismo. Nazwę wymyślił Stefan Żeromski.

Rozwój spółdzielczości w Królestwie Polskim nastąpił po rewolucji 1905 -1907. W ten okres wpisało się zorganizowanie mławskiej spółdzielni, która w 1909 roku  rozpoczęła  działalność. Inicjatorami jej powstania byli miejscowi społecznicy: pisarka Zuzanna Morawska, dr Alojzy Korzybski  oraz Majer. Pierwsza siedziba stowarzyszenia mieściła się w budynku przy ulicy Krzynowłodzkiej 2, obecnie 18 stycznia. W  narożnym budynku, jednym z najstarszych w mieście,  u zbiegu ulicy Narutowicza i Starego Rynku powstał pierwszy sklep spółdzielni noszącej nazwę „Spójnia”.

Pierwszy sklep Mławskiego Stowarzyszenia Spożywców

Rok później stowarzyszenie liczyło  już 127 członków, pochodzących głównie  z Mławy. W pierwszym zarządzie spółdzielni zasiadali: Piotr Misiewicz, Stanisław Urban, Jóźwiak i Mirosław Obuchowicz. Początkowa dzielność opierała się wyłącznie na prowadzeniu sklepów spożywczych. W 1912 roku zaplanowano uruchomienie sklepu tekstylnego, który okazał się impulsem do powstania nowego stowarzyszenia noszącego nazwę „Swój”.  Pierwszy sklep bławatny powstał przy ulicy Działdowskiej 13, obecnie Chrobrego.

Mławscy spółdzielcy na tle sklepu z nr 1

Trudny okres I wojny światowej stowarzyszenie przetrwało, mając niewielkie obroty, które  spadły z powodu braku towarów. Jednak idea spółdzielczości zastała zakorzeniona wśród  społeczności mławskiej. W 1917 roku urządzona została spółdzielcza biblioteka, jedyna tego typu placówka w Mławie.  Koszmarny okres wojenny sprawił, że sprawy gospodarcze  a tym samym handel znalazły się  w niezwykle trudnym położeniu.  Aby utrzymać się w życiu gospodarczym i przetrwać powojenne  trudne lata w 1919 roku  obie spółdzielnie spożywców „Spójnia” i „Swój” zostały członkami Związku Stowarzyszeń Spożywców w Warszawie. Związek sprawował nadzór nad ich  gospodarką, ale też udzielał pomocy prawnej i lustrował prowadzoną  działalność.

Zmagając się z problemami powojennym okresie obie spółdzielnie postanowiły połączyć się i utworzyć Mławskie Stowarzyszenie Spożywców, bez używania nazwy „Spójnia”.  Tu warto dodać, że w tym samym czasie, dokładnie w 1920 roku, z inicjatywy ks. Ignacego Krajewskiego, powstała na Wólce  odrębna Spółdzielnia Spożywców „Produkt” z własnym sklepem przy ulicy Rynkowej 16. Spółdzielnia ta samodzielnie prowadziła działalność do 1926 roku.  28 września została włączona do Mławskiego Stowarzyszenia Spożywców.

 W 1926 roku  spółdzielnia uzyskała dodatni wynik finansowy, czyli zysk  wynoszący 2 908 złotych. Nie był on wielki, ale trzeba pamiętać, że inna była wtedy siła nabywcza pieniądza. Przeciętna pensja nauczyciela wynosiła około 200 złotych. 

W tymże roku spółdzielnią kierował zarząd w osobach: Antoniego Rywczaka, Leopolda Dłużniewskiego i Pawła Skarzyńskiego. W radzie nadzorczej zasiadali: Adam Gniewiewski, Władysław Witkowski, Roman Piotrowicz, Romuald Genne, dr Alojzy Korzybski, ks. kan. Władysław Maron, Jan Kałużyński, Wawrzyniec Łopacki,  Adam Piotrowski, Mirosław Obuchowicz, Henryk Kruszyński, Piotr Misiewicz.  Warto podkreślić, że stowarzyszenie na początku roku liczyło 912 członków i w ciągu roku przybyło 156 , ale w trakcie roku ubyło 38 członków. Tak więc wchodząc w nowy 1927 rok Stowarzyszenie Spożywców w Mławie liczyło 1030 członków. 

Zatrudnionych było w tym czasie 15 pracowników w tym 5 kobiet. Tylko jedna osoba pracowała w biurze i jedna kobieta w bibliotece, pozostały personel – to pracownicy sklepów.

W latach 1926 – 1929 stowarzyszenie przeżywało okres intensywnego rozwoju, który zakończył się wraz z wybuchem wielkiego światowego  kryzysu gospodarczego. W tym czasie powstały  nowe sklepy i ich filie. W 1927 roku otwarto sklep w Iłowie, rok później w Wieczfni Kościelnej, a także w 1929 roku w Janowcu Kościelnym. Ponadto w filiach zostały zorganizowane punkty biblioteczne. Pod koniec 1928 roku została zbudowana nowoczesna mechaniczna piekarnia, pierwsza tego typu w Mławie.

Jeden ze sklepów spółdzielni „Spójnia”

Do roku1930 spółdzielnia rozwijała się dynamicznie. Okres wielkiego światowego kryzysu stanowił poważne zagrożenie dla jej dalszej działalności. Wyniki gospodarcze były coraz gorsze. Z ciężkiego położenia wyciągnął spółdzielnię Antoni Chmielewski, wybitny propagator spółdzielczości, działacz i jej pracownik.  Aby ratować jej finanse zlikwidował  sklepy spoza  Mławy.  Nie było innego wyjścia jak ograniczać zasięg działania. Pozostała tylko piekarnia i trzy sklepy  w mieście. Bibliotekę z wynajmowanego lokalu przeniesiono do pomieszczenia nad piekarnią.

Pod koniec okresu międzywojennego spółdzielnia zaczęła wychodzić z kryzysu.  II wojna światowa przerwała działalność mławskiej Spółdzielni Spożywców „Spójnia”. Powojenne dzieje spółdzielczości zupełnie różniły się od przedwojennych i niewiele miały wspólnego z ideą tej dziedziny aktywności społecznej i  gospodarczej. Spółdzielnia  – to podmiot gospodarczy, posiadający osobowość prawną, prowadzący przedsiębiorstwo, ustanowione na zasadach prawa spółdzielczego odmiennego od prawa handlowego. To jedna z wielu definicji spółdzielni, która w państwie realnego socjalizmu, tym bardziej  w okresie  stalinizmu, nie przystawała do ówczesnej rzeczywistości. Pozostała tylko nazwa i szyld.

 O Mławie w dawnych czasach… Czytaj więcej…

dr Leszek Arent

Urodzony w Mławie i związany z Mławą. Absolwent Wydziału Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego, wieloletni pracownik i dyrektor Muzeum Ziemi Zawkrzeńskiej. Członek Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Mławskiej, mławskiego oddziału Polskiego Towarzystwa Numizmatycznego, Rady Społeczno-Naukowej Stacji Naukowej im. prof. Stanisława Herbsta, zarządu Fundacji im. Korzybskich w Mławie, Mazowieckiego Oddziału Stowarzyszenia Muzealników Polskich, zarządu Mazowiecko-Podlaskiego Towarzystwa Naukowego z siedzibą w Warszawie. Zasiada w Kapitule tytułu Mławian Roku i Nagrody Honorowej im.  dr Józefa Ostaszewskiego funkcjonującej przy Stacji Naukowej w Mławie. Jeden z redaktorów  „Mławskiej Kroniki Archeologiczno – Numizmatycznej”, pisma społeczno–kulturalnego „Dwutygodnik Mławski”, „Studiów i Materiałów do dziejów Ziemi Zawkrzeńskiej” i rocznika „Ziemia Zawkrzeńska”. Uhonorowany licznymi wyróżnieniami i odznaczeniami m.in. Srebrnym Krzyżem Zasługi RP, medalem „Zasłużony dla Miasta Mławy, honorową odznaką „Zasłużony dla Kultury polskiej”, Złotą Odznaką Polskiego Towarzystwa Numizmatycznego i Złotym Krzyżem Zasługi.

Udostępnij:
Chcąc jak najlepiej zabezpieczyć i chronić Twoje dane osobowe zgodnie z przepisami RODO, potrzebna nam jest Twoja zgoda na ewentualne ich przetwarzanie. Informujemy jednocześnie, że publikacja komentarza w portalu "Codziennik Mławski" skutkuje wyrażeniem przez Ciebie takiej zgody. Nigdzie nie przekazujemy Twoich danych (IP) i chronimy je jak najlepiej potrafimy, wykorzystując do tego wszelkie możliwe formy. Zapraszamy do zapoznania się ze szczegółami oraz z Regulaminem Komentowania na portalu Codziennik Mławski [TUTAJ]
5 1 vote
Oceń artykuł
guest
1 Komentarz
najnowsze
najstarsze najwyżej oceniane
Inline Feedbacks
View all comments
genek
genek
5 lata temu

ciekawym Kim był mój pradziad Zygmunt Czapski dla PSS czy Spółdzielni Spożywców Społem czy czego tam… skoro już 100 lat stoi pomnik z piaskowca na cmentarzu parafialnym ufundowanym czy w inny sposób przez Kolegów ??? z Zarządu ??? w artykule nie ma żadnej wzmianki wobec tego tym bardziej ciekawym bo jakiś ślad w dokumentacji szczycącej się 110 letnią tradycją firmie powinien jakikolwiek ślad pozostać ??? taki skromny pomnik jak by nie liczył musiał nieco kosztować i co ważniejsze chyba rzeczywiście w dowód jakichś zasług dla firmy…? dziś pomników w ogóle nie stawiają swym pracownikom a zatem kiedyś dawniej chyba też zwykłemu pracownikowi to chyba pomnika nikt nie stawiał był…? z artykułu wynika iż firma przeżywała kryzysy jak każda firma również dziś zjawisko to szeroko znane w świecie byznesu… tym bardziej dziwi mnie brak informacji jakiejkolwiek autor ma prawdopodobnie dostęp do znacznie większej ode mnie wiedzy historycznej związanej z tą lokalizacją muława… nie chce mi się poszukiwać adresu e-mail do autora by dopytać – mi wystarcza wiedza iż na pomniku jest adnotacja fundatora pomnika…

1
0
Would love your thoughts, please comment.x
()
x