30 marca zapadł wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w Luksemburgu w sprawie dotyczącej Ciechanowa oraz gmin partnerskich przeciwko organowi podatkowemu. Zgodnie z wyrokiem TSUE samorządy nie są podatnikami VAT, a zatem nie są zobligowane do odprowadzania podatku VAT od pozyskanego dofinansowania na instalacje OZE na posesjach mieszkańców. Ciechanów będzie mógł dokonać ponownego przeliczenia wkładu własnego dla mieszkańców i zrealizować zwrot środków finansowych. Orzeczenie podważa dotychczasowe praktyki polskich organów podatkowych i będzie miało skutki dla innych gmin w Polsce, które realizowały podobne zadania bądź będą je realizowały w przyszłości.

O co chodzi w sprawie?

W latach 2019-2021 Miasto Ciechanów wraz z trzema gminami partnerskimi realizowało projekt dofinansowany z funduszy UE dotyczący instalacji paneli fotowoltaicznych i pomp ciepła na nieruchomościach będących własnością mieszkańców. W ramach całego projektu u 420 mieszkańców pojawiły się panele fotowolaticzne, u 88 pompy ciepła, a u 127 kolektory słoneczne. Wartość zadania to ponad 11 mln zł. Mieszkańcy, którzy przystąpili do projektu zobowiązali się na podstawie umów cywilnoprawnych do wniesienia wkładu własnego za instalację (25%). Każda z gmin, reprezentowana przez doradcę podatkowego, wystąpiła z wnioskiem o indywidualną interpretację podatkową, gdzie zajęła stanowisko, że w zakresie realizacji OZE gmina nie jest podatnikiem VAT. Uzasadniła to tym, iż czynności przez nią wykonywane, w warunkach jakie mają miejsce, nie są działalnością gospodarczą, co prowadziło do wniosku, że kwoty należne od mieszkańców ani dofinansowanie nie są opodatkowane. Nadto, gminy nie będą miały prawa do odliczenia podatku VAT, co uprawniałoby do uznania podatku VAT za koszt kwalifikowalny.

Organ podatkowy nie zgodził się ze stanowiskiem Miasta Ciechanów i pozostałych gmin oraz dla każdej z nich wydał negatywną interpretację indywidualną. Zdaniem organu gminy są podatnikami VAT realizując wspomniany projekt. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił każdą ze złożonych skarg na interpretację. Wskutek złożonych skarg kasacyjnych, Naczelny Sąd Administracyjny skierował pytania prejudycjalne do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w Luksemburgu, pytając m.in. czy gmina (organ władzy publicznej) działa w charakterze podatnika VAT realizując projekt, którego celem jest zwiększenie udziału odnawialnych źródeł energii, poprzez zobowiązanie się na mocy zawartej z właścicielami nieruchomości umowy cywilnoprawnej do wykonania i montażu systemów odnawialnych źródeł energii na ich nieruchomościach oraz – po upływie określonego czasu – do przekazania własności tych systemów na rzecz właścicieli nieruchomości.

10 listopada 2022 r. Rzecznik Generalna TSUE Juliane Kokott wydała opinię poprzedzającą wyrok TSUE, w której wyraziła stanowisko, iż w okolicznościach takich, jak mają miejsce w tej sprawie, gminy nie powinny być uznawane za podatników VAT. W opinii czytamy, iż gmina nie prowadzi własnej działalności w celu świadczenia usług montażu OZE, nie zapewnia własnych instalatorów ani własnej porównywalnej struktury dystrybucji do przedsiębiorców. Żaden typowy podatnik nie prowadziłby swojego przedsiębiorstwa w taki sposób, że organizuje coś dla klienta, ale ponosi jedynie ryzyko strat i nie ma jakichkolwiek szans na zysk nawet w bardzo długim okresie. Również powód działania gminy nie ma charakteru ekonomicznego. Na pierwszym planie, dla Gminy, stoją względy interesu ogólnego (ochrona środowiska i bezpieczeństwo energetyczne) na korzyść wszystkich. Typowy podatnik działa inaczej.

Wyrok TSUE

TSUE w wyroku z 30 marca wskazał wprost, iż dostarczenie i zainstalowanie przez gminę, za pośrednictwem przedsiębiorstwa, systemów odnawialnych źródeł energii na rzecz jej mieszkańców, jeżeli taka działalność nie ma na celu osiągania stałego dochodu i skutkuje jedynie zapłatą przez tych mieszkańców kwot pokrywających najwyżej jedną czwartą poniesionych kosztów, a pozostała część jest finansowana ze środków publicznych nie stanowi dostawy towarów i świadczenia usług. Jak orzekł TSUE, podczas gdy przedsiębiorca dąży do stałego osiągania dochodu, Gminy w danym przypadku nie zamierzają świadczyć regularnie usług instalacji systemów OZE i nie zatrudniają ani nie zamierzają zatrudniać pracowników w tym celu, co odróżnia niniejszą sprawę od spraw, w których świadczenia gminne miały charakter trwały.

Podsumowując, w tym przypadku Gmina nie jest podatnikiem VAT, nie musi płacić podatku VAT od tych usług i tym samym obciążać nim mieszkańców. Wkład własny mieszkańców ani dofinansowanie nie stanowi zapłaty za usługi opodatkowane podatkiem VAT- wyrok TSUE z dnia 30 marca 2023 r., sprawa C-612/21

– „Polskie państwo wyłudziło VAT od obywateli przy projektach OZE, realizowanych przez samorządy, z funduszy Unii Europejskiej. TSUE wydając wyrok podważył dotychczasowe praktyki fiskusa. Dzięki aktywności Miasta Ciechanów, które razem z gminami partnerskimi postanowiło zaskarżyć podatkową interpretację, dziesiątki tysięcy obywateli mają szansę odzyskać swoje pieniądze. Równocześnie pewne jest to, że przy kolejnych projektach OZE realizowanych z funduszy europejskich poprzez samorządy od wkładu własnego mieszkańca i dofinansowania podatku VAT już nie będzie” – mówi prezydent Ciechanowa i sekretarz Związku Miast Polskich Krzysztof Kosiński.

Jak wskazuje doradca podatkowy Janusz Wyrzykowski z Kancelarii Wyrzykowscy, który reprezentował Miasto Ciechanów i inne gminy podczas całości postępowania, wyrok ma szczególne znaczenie dla samorządów, które wnioskowały o dofinansowanie, przy czym z uwagi na prawo do jego odliczenia nie uzyskały dofinansowania na podatek VAT.

Co dalej?

Po wydanym wyroku TSUE, sprawa ponownie wróci do Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie, który wyda wyrok na skutek wniesionych skarg kasacyjnych.

źródło: UM Ciechanów