W związku z początkiem jesieni  coraz więcej osób będzie narzekało na gorączkę ,przeziębienie dlatego też w dzisiejszy artykuł poświęcony będzie grypie i przeziębieniu. Są to najczęstsze choroby, które dotykają co roku miliony Polaków.

Jakie są przyczyny grypy i przeziębienia?

Przeziębienie to zespół objawów związanych z zapaleniem błony śluzowej nosa, gardła i zatok przynosowych, spowodowany zakażeniem wirusowym. Chorobę powodują bardzo liczne wirusy (najczęściej tzw. rynowirusy). 

Grypa to choroba o ostrym przebiegu spowodowana zakażeniem układu oddechowego wirusem grypy. Zachorowania u ludzi wywołują typy A i B wirusa grypy. Typ A dzieli się na podtypy w zależności od rodzaju 2 białek na powierzchni cząsteczki wirusa: hemaglutyniny (H) i neuraminidazy (N). Grypę sezonową najczęściej wywołują wirusy podtypów H1N1 i H3N2 (w niektórych sezonach H1N2), w mniejszym stopniu wirus grypy B. To z tych 3 typów wirusa produkowane są szczepionki przeciwko grypie sezonowej. 

Na przestrzeni lat obserwuje się różne trendy zachorowań na grypę, na ich podstawie wyróżnia się grypę sezonową czyli zachorowania występujące corocznie w okresie epidemicznym (na półkuli północnej, w tym w Polsce, od późnej jesieni do wczesnej wiosny https://gemini.pl/kategoria/zdrowie/uklad-odpornosciowy/czarny-bez), spowodowane przez typowe wirusy grypy występujące u ludzi oraz grypę pandemiczną  czyli zachorowania występujące co kilkanaście lub kilkadziesiąt lat w postaci epidemii obejmujących cały świat, wywołane przez nowe, nieznane do tej pory u ludzi rodzaje wirusa grypy, np. tzw. hiszpanka (w latach 20. XX w.) lub tzw. grypa świńska w sezonie 2009/2010 wywołana nowym wariantem wirusa A/H1N1v. Większość osób w populacji (w skrajnych przypadkach nikt) nie ma nawet resztkowej odporności na takie nowe podtypy lub warianty wirusa, dlatego zakażenie szerzy się bardzo szybko. Podczas pandemii liczba zachorowań jest kilkakrotnie większa niż podczas zwykłych epidemii grypy sezonowej.

Jakie są objawy przeziębienia i grypy?

Przeziębienie często rozpoczynają się trwającym 1–2 dni okresem złego samopoczucia. Pierwszym objawem choroby jest często ból gardła, czasem chrypka. Następnie pojawia się nieżyt nosa, który w późniejszym jest zwykle dominującym objawem przeziębienia. W pierwszych dniach choroby może występować stan podgorączkowy (temperatura ciała 37—38°C).

U chorych na grypę choroba rozpoczyna się często wysoką gorączką (nawet do 40°C, szczególnie u dzieci), której towarzyszy uczucie rozbicia, dreszcze, bóle mięśni głowy oraz kaszel. Nieżyt nosa jest zwykle mało nasilony.

Objawy obydwu chorób utrzymują się zwykle do około 7 dni.

Jakie są różnice między grypą i przeziębieniem?

Obraz kliniczny grypy i przeziębienia jest podobny, jest jednak kilka ważnych różnic:

• objawy grypy częściej mają ostry początek, podczas gdy przeziębienie zwykle rozpoczyna się 1–2 dniowym okresem złego samopoczucia, a objawy narastają stopniowo
• grypie częściej towarzyszy wysoka gorączka, dreszcze, bóle mięśni, głowy
• u chorych na grypę katar zwykle ma mniejsze nasilenie, natomiast zwykle jest dominującym objawem u chorych na przeziębienie
• grypa może powodować poważne powikłania, takie jak zapalenie płuc, serca lub nawet niewydolność tych narządów.

Na podstawie samych objawów lekarz nie jest w stanie w sposób pewny odróżnić grypy i przeziębienia. W znakomitej większości przypadków nie ma to jednak znaczenia. Rozpoznanie zakażenia wirusem grypy i odróżnienie go od innych zakażeń jest natomiast często konieczne u chorych przyjmowanych do szpitala z powodu powikłań grypy (np. zapalenia płuc).

Jak często występują te choroby?

Wirusowe zakażenia górnych dróg oddechowych to najczęściej występujące u ludzi choroby. Na przeziębienie większość z nas zapada kilka razy w roku. Grypa jest również chorobą powszechną, ale występuje znacznie rzadziej niż przeziębienie. Co roku na grypę zapada nawet do kilku milionów Polaków.

Ponieważ przeziębienie powodują bardzo różne wirusy, często zdarza się, że w tym samym roku zakażamy się wielokrotnie. W przypadku grypy przebycie choroby również nie zapewnia odporności na zakażenie innym typem wirusa, ale ponieważ w populacji w kolejnych sezonach dominuje 1–2 typy wirusa, rzadko zapadamy na grypę częściej niż raz w sezonie.

Jak można się zarazić?

Do przeniesienia wirusa dochodzi:

• drogą kropelkową w czasie kontaktu z chorym, który kaszląc lub kichając rozpyla drobne kropelki wydzieliny dróg oddechowych, zawierające wirusy
• drogą pokarmową poprzez kontakt z zakażonymi przedmiotami (niektóre wirusy mogą nawet przez kilka godzin przetrwać w środowisku, np. na przedmiotach codziennego użytku).
• Do zakażenia niektórymi szczepami grypy może także dojść w wyniku bliskiego kontaktu (np. dotykanie) z chorymi lub martwymi zwierzętami – świniami, ptakami domowymi lub dzikimi. Grypą ptaków można się również zakazić w wyniku spożywania surowego lub niedogotowanego mięsa lub surowych jaj chorych ptaków.

Jakie są sposoby zapobiegania?

Ponieważ przeziębienie jest powodowane przez bardzo różne wirusy, nie ma dostępnej szczepionki zabezpieczającej przed zakażeniem. W przeciwieństwie do przeziębienia, dostępna jest skuteczna szczepionka przeciwko grypie. Ponieważ wirusy grypy stale się zmieniają (ulegają mutacjom), co roku przygotowane są nowe szczepionki, obejmujące te wirusy, które będą występować najczęściej w danym sezonie. Obecnie jest czas na szczepienie przeciwko grypie – zachęcam do szczepienia szczególnie osoby starsze, obciążone przewlekłymi chorobami.

 Inne metody zapobiegania zakażeniu:

• unikanie zatłoczonych miejsc w okresach zwiększonej zapadalności
• częste i długie mycie rąk mydłem (15—30 sekund)
• stosowanie środków odkażających na bazie alkoholu.
• regularny wysiłek fizyczny o umiarkowanym natężeniu (trening na poziomie wyczynowym zwiększa ryzyko przeziębienia)

Jak leczy się te choroby?

Postępowanie ogólne:

• odpoczynek, leżenie w łóżku, w razie potrzeby zwolnienie z pracy
• picie odpowiedniej ilości płynów (szczególnie, jeżeli przeziębieniu towarzyszy gorączka), np. wody mineralnej niegazowanej albo herbaty; nie powinno się spożywać napojów gazowanych.

Leczenie przyczynowe (leki przeciwwirusowe)

Dostępne są skuteczne leki działające na wirusa grypy. Ich rzadkie stosowanie wynika z faktu, że są skuteczne jedynie wtedy, gdy zostaną podane w początkowej fazie choroby, kiedy rzadko są potrzebne. Dysponujemy obecnie dwoma grupami leków. Niestety, część wirusów powodujących grypę jest oporna na niektóre z leków przeciwwirusowych. Leki na grypę są w Polsce wydawane tylko na receptę lub dostępne w szpitalach do leczenia ciężko chorych z powikłaniami grypy.

W leczeniu przeziębienia nie stosuje się leków przeciwwirusowych.

Jakie jest leczenie objawów przeziębienia i grypy?

Stosujemy leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe. Najbezpieczniejszy jest paracetamol. Zażywamy go doraźnie w razie objawów, przyjmując 1–2 tabletki (500—1000 mg). Działanie leku utrzymuje się 4–6 godzin. Przedawkowanie może spowodować uszkodzenie wątroby. Paracetamol wchodzi w skład wielu leków złożonych.

Można również zastosować niesteroidowe leki przeciwzapalne – np. ibuprofen (200–400 mg, następnie w razie potrzeby co 6 godzin) lub naproksen (w pierwszej dawce 250–500 mg., następnie w razie potrzeby 250 mg co 6–8 godzin). Leki te działają silniej niż paracetamol, ale częściej powodują działania niepożądane (np. podrażnienie błony śluzowej żołądka), dlatego nie powinny być stosowane przez pacjentów z chorobą wrzodową).  Wbrew powszechnemu mniemaniu aspiryna (kwas acetylosalicylowy) nie wpływa na przebieg przeziębienia i grypy, a działa podobnie do wyżej wymienionych leków – przeciwbólowo i przeciwgorączkowo. Nie wolno stosować aspiryny u dzieci, gdyż może powodować z tej grupie poważne powikłanie, czyli zespół Reye’a.

Nie ma danych naukowych potwierdzających skuteczność witaminy C, rutozydu oraz leków homeopatycznych w leczeniu przeziębienia lub grypy. Stosowanie antybiotyków w leczeniu zakażeń wirusowych, takich jak przeziębienie i grypa, jest nieskuteczne. Obecność ropnej wydzieliny z nosa nie świadczy o bakteryjnej etiologii przeziębienia i nie jest wskazaniem do stosowania antybiotyku.

Kiedy zgłosić się do lekarza?

Do lekarza należy się zgłosić jeżeli:

• wystąpi duszność i/lub napady świszczącego oddechu
• gorączka >38°C i nasilony kaszel z odkrztuszaniem ropnej wydzieliny utrzymują się dłużej niż kilka dni
• pojawi się silny i nieustępujący ból głowy, zatok (okolice nosa, czoło, szczęka) lub ucha.

Marek Jakubiak

LEKARZ RADZI – Czytaj więcej…

lek. Marek Jakubiak – Absolwent Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego; specjalista chorób wewnętrznych, specjalista diabetolog. Odbywał staż specjalizacyjny w dziedzinie diabetologii w Oddziale Chorób Wewnętrznych- pododdział Diabetologii i Zaburzeń Metabolicznych Szpitala Bielańskiego w Warszawie. Uczestniczy w licznych zjazdach naukowych poświęconych diabetologii oraz w odbywających się corocznie zjazdach Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego.