Z nastaniem lata, coraz częściej w Polsce mamy do czynienia z falami tropikalnego powietrza powodującego bardzo wysokie, tropikalne temperatury przekraczające 30 stopni w cieniu. W związku z tym, dziś parę słów o udarze cieplnym,  objawach udaru słonecznego, co robić, by się przed nim uchronić i jakie podjąć działania, gdy już do niego dojdzie

Co to jest udar słoneczny?

Udar słoneczny na skutek przegrzania organizmu i osłabienia cieplnego, może zdarzyć się każdemu. Wystarczy zbyt długie wystawianie się na słońce, zwłaszcza bez zachowania podstawowych zasad ostrożności, i nieszczęście gotowe.

Udar cieplny to reakcja organizmu na przegrzanie, które występuje gdy organizm nie jest w stanie odprowadzić zgromadzonego w nadmiarze ciepła. W momencie, gdy temperatura wewnątrz ciała przekracza 41 stopni Celsjusza, dochodzi do zmian w komórkach i tkankach, chociaż z reguły na pierwszy plan wysuwają się objawy ze strony ośrodkowego układu nerwowego. Rozpoczyna się proces uszkadzania białek i  błon komórkowych.

Udar cieplny występuje najczęściej u małych dzieci, u których nie rozwinęły się dostatecznie mechanizmy termoregulacji. Również osoby starsze oraz z dolegliwościami układu krążenia narażone są na występowanie tej dolegliwości.

Udar słoneczny to postać udaru cieplnego, do którego dochodzi na skutek zbyt intensywnego działania promieni słonecznych. Sprzyja mu długotrwałe przebywanie na słońcu, zwłaszcza z nieosłoniętą głową i karkiem. Przegrzany organizm traci zdolność prawidłowej termoregulacji, w wyniku czego zgromadzone w nim ciepło nie może być efektywnie oddawane na zewnątrz. Z kolei intensywne działanie promieni słonecznych bezpośrednio na skórę głowy może skutkować przekrwieniem opon mózgowych i mózgu.

Kto jest szczególnie narażony na wystapienie udaru słonecznego?

 Udar cieplny występuje:

• w gorącym klimacie, 
• w gorące parne dni, 
• podczas dużego nasłonecznienia (zwłaszcza nie osłoniętej głowy)
• w trakcie pracy w gorącym i wilgotnym powietrzu bez przewiewu (np. pralniach, itp.), 
• w czasie gorących kąpieli wodnych i parowych, 
• podczas prac polowych w warunkach mocnego nasłonecznienia (sianokosy, żniwa), 
• podczas dłuższego marszu, gier, zabaw lub plażowania w okresie dużych upałów.

Na udar słoneczny szczególnie narażone są:

• dzieci i osoby starsze,
• ludzie przyjmujący niektóre leki, m.in. moczopędne, antydepresyjne i rozszerzające naczynia krwionośne,
• osoby pracujące fizycznie podczas upałów,
• chorzy na cukrzycę i choroby serca,
• osoby otyłe oraz pozostające pod wpływem alkoholu.

Nie zmienia to jednak faktu, że udar słoneczny może dotknąć każdego, kto nie przestrzega podstawowych zasad bezpiecznego korzystania ze słońca.

Jakie są objawy udaru słonecznego?

Zanim dojdzie do udaru, najpierw możemy zaobserwować objawy osłabienia cieplnego, które często występuje między innymi u osób pracujących fizycznie. Najpierw pojawiają się kurcze mięśni brzucha lub kończyn, zwane kurczami cieplnymi. To już jest sygnał, że powinniśmy jak najszybciej zejść ze słońca, schować się w chłodnym, przewiewnym pomieszczeniu i zacząć przyjmować więcej płynów.

Następnie mogą pojawić się ból I zawroty głowy, nudności oraz zmęczenie. Z kolei w przypadku osób, które przebywają w miejscu gorącym, nasłonecznionym, ale nie wykonują wysiłku fizycznego, objawy osłabienia cieplnego są nieco inne. Należą do nich:

• zmęczenie,
• nudności,
• wymioty,
• ból głowy,
• bóle mięśni,
• zmiany nastroju.

W udarze cieplnym może dojść nawet do zaburzeń świadomości, majaczenia i śpiączki. U takich osób wzrasta czynność serca, pojawia się szybsze oddychanie, spada ciśnienia tętnicze. Skóra osoby w osłabieniu cieplnym bywa blada, chłodna i spocona, natomiast w udarze cieplnym ta skóra jest z reguły gorąca i czerwona.

W przypadku, gdy osoby przebywające w wysokiej temperaturze zauważą, że pogarsza im się samopoczucie, mają nudności, wymioty, kurcze cieplne, a pomimo schowania się w miejscu chłodniejszym i upływu czasu, ich stan nie ulega poprawie, konieczna jest pomoc lekarza.

Co robić aby uniknąć udaru słonecznego?

Jednorazowo nie należy wystawiać się na słońce dłużej niż przez 10-20 minut, a po tym czasie koniecznie choć na chwilę schronić się w cieniu. Wystarczy, jeśli będzie to cień dawany przez parasol lub parawan. Najlepiej szukać miejsc z przewiewem, nawet jeśli będzie on delikatny.

Trzeba pić dużo wody. W takie upały jak obecnie warto znacznie zwiększyć zalecaną dzienną dawkę płynów, czyli zamiast półtora – dwóch litrów wody, wypijać nawet dwa razy tyle (ze zwiększeniem ilości wypijanych płynów muszą szczególnie uważać osoby chorujące na niewydolność serca, gdyż u nich może dojść do zaostrzenia objawów choroby).

Bezwzględnie natomiast trzeba unikać alkoholu.

Nie można też zapominać o ochronie głowy za pomocą przewiewnej czapki lub innego nakrycia. Bardzo wskazane jest także zakładanie cienkich ubrań z długimi rękawami i nogawkami, oczywiście koniecznie uszytych z naturalnych tkanin. One świetnie chronią nas przed przegrzaniem w przeciwieństwie na przykład do filtrów, nawet tych z najwyższą ochroną przeciwsłoneczną.

Jak należy się zachować w przypadku wystąpienia udaru cieplnego?

Jeśli ktoś podczas ekspozycji na słońce przestaje odczuwać pragnienie, czuje natomiast bóle głowy i karku, zawroty głowy czy nudności to znak, że powinien jak najszybciej opuścić miejsca nasłonecznione i natychmiast zacząć się schładzać.       Konieczne jest zapewnienie dostępu chłodnego powietrza do skóry przez rozluźnienie i rozpięcie ubrania oraz bielizny.                

Wskazane są wtedy wilgotne okłady na ciało, spryskiwanie się wodą, zimne kompresy na kark i głowę oraz przebywanie w miejscu przewiewnym. Jeśli brakuje wiatru, warto wykorzystać wiatrak. Dawniej osoby z udarem cieplnym ochładzono przy pomocy bardzo zimnej wody. Nie jest to jednak dobre rozwiązanie, ponieważ zimna woda wywołuje dreszcze, a to z kolei zwiększa produkcję ciepła przez organizm. Dodatkowo zanurzenie w zimnej wodzie może doprowadzić do obkurczenia naczyń podskórnych, co w konsekwencji zaburza odbiór wewnętrznego ciepła przez skórę. 

Przytomnym pacjentom zaleca się podawać: a) dużo chłodnych płynów do picia (często, w małych porcjach, najlepiej chłodną wodę z niewielką ilością soli), b) chłodną kawę lub herbatę

Jeśli pomimo takiego postępowania stan chorego nadal się pogarsza lub nie ulega poprawie należy bezwzględnie wezwać zespół pogotowia.

lek. Marek Jakubiak – Absolwent Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego; specjalista chorób wewnętrznych, specjalista diabetolog. Odbywał staż specjalizacyjny w dziedzinie diabetologii w Oddziale Chorób Wewnętrznych- pododdział Diabetologii i Zaburzeń Metabolicznych Szpitala Bielańskiego w Warszawie. Uczestniczy w licznych zjazdach naukowych poświęconych diabetologii oraz w odbywających się corocznie zjazdach Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego.

Przychodnia Alfamed to kompleksowe podejście do zdrowia naszych pacjentów. W ofercie znajdziecie Państwo fachową opiekę wielu specjalistów między innymi: ginekologa, ortopedy, endokrynologa i wielu innych. Ponadto posiadamy pełen wachlarz badań laboratoryjnych, fizjoterapię, medycynę pracy a także usługi stomatologiczne. Zespół Alfamed to najlepsi specjaliści, którzy zadbają nie tylko o Państwa zdrowie ale i o miłą atmosferę. Więcej informacji na stronie www.alfamed-mlawa.pl