Zdarzają się sytuacje, kiedy dłużnik w celu uchronienia się przed spłatą długu, wyzbywa się swojego majątku (np. mieszkanie, samochód) poprzez sprzedanie go lub darowanie małżonkowi, dziecku, bratu, znajomemu czy też wspólnikowi. Działania takie powodują, że wierzyciel, nawet w drodze postępowania egzekucyjnego, nie może skutecznie dochodzić od dłużnika swoich należności, z powodu braku majątku, z którego mógłby się zaspokoić.

W celu ochrony wierzycieli przed takimi sytuacjami ustawodawca przewidział instytucję tzw. skargi pauliańskiej. Zasadniczo skarga pauliańska ma na celu ochronę interesów wierzyciela przed wyprowadzaniem majątku przez jego dłużnika. W przypadku gdy dłużnik wyzbywa się swojego majątku na rzecz osoby trzeciej z pokrzywdzeniem wierzycieli,  każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć. Po przez dokonanie czynności z pokrzywdzeniem wierzycieli rozumie się czynność w wyniku której dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności.

Jeżeli wyzbycie się majątku dłużnika nastąpiło na rzecz osoby będącej z nim w bliskich stosunkach, domniemywa się, że osoba ta wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Podobne domniemanie występuje w sytuacji gdy korzyść majątkową uzyskuje przedsiębiorca pozostający z dłużnikiem w stałych stosunkach.

Jeszcze większą ochroną zostali objęci wierzyciele w przypadku gdy rozporządzenie majątkiem przez dłużnika na rzecz osoby trzeciej nastąpiło nieodpłatnie. W tym przypadku wierzyciel może żądać uznania czynności za bezskuteczną, chociażby osoba ta nie wiedziała i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.

Żądanie uznania czynności dłużnika za bezskuteczne dotyczy również sytuacji gdy dłużnik działał w zamiarze pokrzywdzenia przyszłych wierzycieli, np. gdy dłużnik najpierw wyzbywa się majątku, a następnie zaciąga wysoką pożyczkę z nadzieją, że późniejsze ściągnięcie od niego takiej pożyczki będzie niemożliwe z powodu braku majątku.

Uznanie za bezskuteczną czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli następuje w drodze powództwa lub zarzutu przeciwko osobie trzeciej, która wskutek tej czynności uzyskała korzyść majątkową. W wypadku gdy osoba trzecia rozporządziła uzyskaną korzyścią, wierzyciel może wystąpić bezpośrednio przeciwko osobie, na której rzecz rozporządzenie nastąpiło, jeżeli osoba ta wiedziała o okolicznościach uzasadniających uznanie czynności dłużnika za bezskuteczną albo jeżeli rozporządzenie było nieodpłatne.

Termin przedawnienia do dochodzenia uznania czynności prawnej dłużnika za bezskuteczną w stosunku do wierzyciela wynosi 5 lat od dnia dokonania tej czynności.

Przykład:

Dług dłużnika A wobec firmy B wynosi 100.000 zł. Dłużnik A umową darowizny przekazuje swojej siostrze C mieszkanie. W tym przypadku firma B w drodze powództwa sądowego (skarga pauliańska) może dochodzić uznania takiej umowy darowizny za bezskuteczną wobec niego, a w efekcie przysługuje jej możliwość zaspokojenia swojej wierzytelności z mieszkania. Pozew powinien być skierowany przeciwko siostrze dłużnika.

Wszystkie artykuły z działu prawnego znajdziesz TUTAJ.

Łukasz Zabłocki– Absolwent prawa na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego. W okresie nauki odbył półroczne studia na uczelni Universitat de Valencia w Hiszpanii. Obecnie odbywa on aplikację radcowską przy Okręgowej Izbie Radców Prawnych w Olsztynie. Od 2015 r. prowadzi rodzinną Kancelarię Prawną w Mławie przy ul. Padlewskiego 1/13 we współpracy z wieloletnim radcą prawnym Waldemarem Zabłockim i adwokatem Sebastianem Zabłockim.