Codziennik Mławski - lokalny portal informacyjny. Piszemy jak jest o wydarzeniach w Mławie i powiecie. Bądź na bieżąco z newsami z Mławy i okolic!

Mławski portal informacyjny codziennikmlawski.pl. Newsy Mława i okolice.
Życzymy wszystkiego najlepszego!
linia
Logo

Państwowe Seminarium Nauczycielskie w Mławie


Państwowe Seminarium Nauczycielskie Męskie imienia Stanisława Żółkiewskiego w Mławie, to pełna nazwa mławskiej szkoły kształcącej przyszłych nauczycieli szkół powszechnych, jak wtedy nazywano podstawówki. Naukę w pierwszym rok szkolnym rozpoczęto  1 września 1919 roku, podobnie jak inne tego typu szkoły, działające na podstawie dekretu wydanego przez Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego „O kształceniu nauczycieli szkół powszechnych w Państwie Polskim”, wprowadzonego w życie  razem z dekretem „O obowiązku szkolnym”. Oba te dekrety zostały ogłoszone już 7 lutego 1919 roku,  czyli trzy miesiące po powstaniu państwa. Świadczyło to o wielkim znaczeniu jakie władze przywiązywały do edukacji społeczeństwa.

Niestety u progu niepodległej Polski sytuacja  pod tym względem  przedstawiała się bardzo  źle, a nawet można użyć stwierdzenia „iż obraz oświaty powszechnej  odziedziczonej po zaborach był tragiczny” – napisano w jednym z licznych opracowań dotyczących tego zagadnienia. Warto więc przypomnieć jak wyglądała sytuacja. Przed wybuchem I wojny światowej,  na terenie wszystkich zaborów,  na ponad 2 milionów dzieci w wieku szkolnym, uczyło się zaledwie 370 tysięcy. Brakowało wykształconych  nauczycieli.  Dla przykładu można wskazać, że w Królestwie Polskim było ich zaledwie 7,6 tysiąca. Pokrywało to tylko 25 % istniejących potrzeb. Znacznie lepiej było w zaborze pruskim i austriackim. Najgorzej stan oświaty przedstawiał się w Królestwie Polskim. Na 1 000 mieszkańców w Kongresówce naukę pobierało tylko 30 uczniów, w zaborze pruskim, w poznańskim – 194 a w Galicji – 143.  Innym zagadnieniem był poziom przygotowania nauczycieli.  W najlepszym razie byli  to, w zaborze pruskim  sprawni  rzemieślnicy, w pozostałych słabo przygotowani pod względem merytorycznym urzędnicy.

Ten tragiczny  bilans zmuszał władze polskie do stworzenia warunków sprzyjających dynamicznej poprawie sytuacji w oświacie. Rozwiązaniem były Państwowe Seminaria Nauczycielskie. Jednym z nim było seminarium mławskie.

Uczniami pierwszego roku  byli wychowankowie preparandy oraz kandydaci przyjęci na podstawie egzaminu wstępnego. Pochodzili głównie  z powiatów: ciechanowskiego, mławskiego i przasnyskiego. Siedzibą szkoły był budynek pokoszarowy przy ulicy Warszawskiej. Mieściła się w nim również  preparanda oraz internat dla obu tych szkół. Warunki nauki były bardzo ciężkie w ciągu pierwszych dwóch latach, ze względu na ciasnotę. Często  ta sama sala służyła uczniom za jadalnię i sypialnię a do nauki pozalekcyjnej  pozostawał tylko jeden pokój. Część pomieszczeń budynku wymagała remontu, który został zakończony w 1922 roku. To znacznie polepszyło warunki nauki.

Seminarium Nauczycielskie organizował i kierował nim przez pierwszy rok nauki Stanisław Jan Jaworski, który kierował również preparandą. To on przyjmował do pracy z młodzieżą pierwszych nauczycieli. Byli nimi: Stefan Trznadel, który nauczał robót ręcznych, Zygmunt Uzarowicz uczył nauki muzyki i śpiewu, prowadził  również lekcję matematyki, do czasu zatrudnienia odpowiedniego  nauczyciela.  Podobnie   lekcje fizyki, geografii i rysunków prowadził czasowo Trznadel. Lekcję języka polskiego, francuskiego, historii i gimnastyki prowadził   dyrektor Stanisław Jaworski. Religię wykładał ks. Antoni Głowacki, prefekt prywatnego Gimnazjum Antoniny Mrozowskiej w Mławie. Lekarzem szkolnym został dr Józef Ostaszewski, wychowawcą internatu był Zygmunt Uzarowicz. Wkrótce do seminarium przybyli nowi nauczyciele: Janina Jaroszyńska – uczyła historii i geografii, Zofia Gabryś – języka polskiego i francuskiego, Adam Gabryś – przyrody i rysunków.

Najtrudniejszym zagadnieniem dla dyrektora placówki, było w pierwszych latach działania seminarium, znalezienie specjalisty od nauczania  przedmiotów pedagogicznych. Program nauki obowiązujący w tym czasie przewidywał naukę psychologii na III roku, a naukę pedagogiki, historii wychowania i metodyki nauczania na IV i V roku.  Przejściowo naukę psychologii i pedagogiki powierzono Stefanowi Trznadlowi.

We wrześniu 1924 roku  stanowisko dyrektora seminarium i nauczyciela przedmiotów pedagogicznych  objął Jerzy Zbigniew Ostrowski. Był w tym czasie najmłodszym dyrektorem szkół średnich w Polsce. Miał wówczas 28 lat. Do Mławy przyjechał  wraz  z żoną Ewą Szelburg, znaną już autorka opowiadań i wierszy dla dzieci. Zamieszkali w budynku seminarium.

Nowy dyrektor i zarazem pedagog miał do ówczesnej szkoły średniej jej  systemu wychowawczego i dydaktycznego bardzo krytyczny stosunek. Nie akceptował nadmiernego werbalizmu i nabywania wiedzy typowo encyklopedycznej. Taki sposób edukacji powodował wyobcowanie ze środowiska społecznego. Celem nowego sposobu nauczania zaproponowanego przez Ostrowskiego było przygotowanie młodzieży do życia i czerpiącego wiedzę z życia. W tym celu aktywizowano młodzież , powołano samorząd uczniowski , oparty na wzorach zastosowanych w szkołach amerykańskich. Samorząd powstał już we wrześniu po przybyciu Ostrowskiego. Miał  cele zarówno dydaktyczne jak i wychowawcze. Uczniowie seminarium pochodzili głównie z okolicznych wsi, więc mieli  braki w zakresie umiejętności bycia  w szerszym gronie, zachowania się przy stole, w znajomości higieny i dbałości o wygląd zewnętrzny. Tymi podstawowymi brakami  i wychowaniem młodzieży miał zajmować się samorząd, składający się z wybranych uczniów i nauczycieli.

Jednym z głównych zadań nowej szkoły miał być postulat  zmiany metod nauczania, głównie w nauce języka polskiego. Dotychczas uczniowie nauczyli  się czytać i pisać, ale niewiele rozumieli z treści które przeczytali. Szkoła powinna uczyć umiejętności jasnego i logicznego wyrażania swoich myśli. Uczniowie nie potrafili wypowiadać swoich uczuć  i przemyśleń, jak również umiejętnie dyskutować. Wyrażają myśli i poglądy nauczycieli i innych, nie zadając sobie trudu ich oceny. Pierwszym zadaniem którym zajął się samorząd był wybór godła szkoły. Do wyboru dopuszczono trzy symbole: kompas, pochodnie i ster. W demokratyczny sposób wybrano „Kompas”.  Pod takim tytułem postanowiono również wydawać pismo uczniowskie, w którym informowano o ważniejszych wydarzeniach szkoły i społeczności uczniowskiej. Później wybrano patrona szkoły. Spośród dwóch kandydatów zaakceptowano hetmana Stanisława Żółkiewskiego.

3 maja 1925 roku szkoła otrzymała sztandar. Przekazanie sztandaru odbyło się w skromny sposób, odmienny od tego typu uroczystości organizowanych dotychczas. Nie było tzw. czynników oficjalnych, ani poświecenia i wbijania gwoździ. Sztandar był darem dyrektora i jego małżonki.  Wielką rolę w procesie nauczania i wychowania przywiązywał dyrektor Ostrowski do regionalizmu i muzeum szkolnego, które „miało być z jednej strony przeglądem owoców pracy szkoły, z drugiej obrazem kultury okolicy(Ziemi Zawkrzeńskiej) i całego kraju”. W czasie  kierowania przez niego  szkołą, zostały zorganizowane dwa działy: archeologiczny i etnograficzny. Unikatową, jak na ówczesne czasy, organizacją młodzieży szkolnej był w seminarium Związek Rycerzy.  Ostrowski traktował go jako nadbudowę ideową samorządu.  Był więc swego rodzaju kodeksem obywatelskim, opartym na „katechizmie rycerskim” Adama Czartoryskiego. Powinien dawać młodzieży rady z zakresu higieny, porządku, zwyczajów towarzyskich, nauki i pracy ale też rozrywki. Niestety nie przyjął się w społeczności seminarium. W ogólnej biedzie jaka wówczas istniała, organizacja „wybranych” i lepszych” raziła. Związek po roku został rozwiązany.

W sierpniu 1925 roku Jerzy Ostrowski opuścił Mławę i objął stanowisko dyrektora Seminarium Nauczycielskiego w Wymyślinie na Kujawach. Pomimo, że kierował seminarium mławskim tylko rok, pozostawił po sobie głęboki ślad,  działalności pedagogicznej i społecznej.  Seminarium osiągnęło wówczas największe i najlepsze wyniki wychowawcze, o nowatorskim i dynamicznym programie działania. Uczniowie nauczyli się przemawiać, dyskutować, zdobyli wiele umiejętności przydatnych w przyszłej pracy zawodowej i społecznej.
( o szkole „żywej” Jerzego Ostrowskiego w kolejnym felietonie).

Seminarium Nauczycielskie w Mławie funkcjonowało przez 17 lat od sierpnia 1919 roku do czerwca 1936 roku. W ciągu tego czasu wykształciło i przygotowało do zawodu nauczycielskiego 211 wychowanków. Warto podkreślić  fakt, że większość seminarzystów wywodziła się ze środowisk wiejskich, z rodzin wielodzietnych. Ukończenie szkoły zawodowej dawało ich wychowankom możliwość awansu. Ponad połowa wychowanków  seminarium, czyli 122  pochodziła w powiatu mławskiego, w tym 63 było mieszkańcami okolicznych wsi, 37 ze wsi z powiatu ciechanowskiego, 21 z powiatu przasnyskiego.

Seminaria Nauczycielskie zostały zlikwidowane w wyniku reformy szkolnictwa dokonanej w 1932 roku przez ministra Jędrzejewicza. Zastąpiły je licea pedagogiczne, które były pełnoprawnymi szkołami średnimi.

 O Mławie w dawnych czasach… Czytaj więcej…


dr Leszek Arent

Urodzony w Mławie i związany z Mławą. Absolwent Wydziału Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego, wieloletni pracownik i dyrektor Muzeum Ziemi Zawkrzeńskiej. Członek Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Mławskiej, mławskiego oddziału Polskiego Towarzystwa Numizmatycznego, Rady Społeczno-Naukowej Stacji Naukowej im. prof. Stanisława Herbsta, zarządu Fundacji im. Korzybskich w Mławie, Mazowieckiego Oddziału Stowarzyszenia Muzealników Polskich, zarządu Mazowiecko-Podlaskiego Towarzystwa Naukowego z siedzibą w Warszawie. Zasiada w Kapitule tytułu Mławian Roku i Nagrody Honorowej im.  dr Józefa Ostaszewskiego funkcjonującej przy Stacji Naukowej w Mławie. Jeden z redaktorów  „Mławskiej Kroniki Archeologiczno – Numizmatycznej”, pisma społeczno–kulturalnego „Dwutygodnik Mławski”, „Studiów i Materiałów do dziejów Ziemi Zawkrzeńskiej” i rocznika „Ziemia Zawkrzeńska”. Uhonorowany licznymi wyróżnieniami i odznaczeniami m.in. Srebrnym Krzyżem Zasługi RP, medalem „Zasłużony dla Miasta Mławy, honorową odznaką „Zasłużony dla Kultury polskiej”, Złotą Odznaką Polskiego Towarzystwa Numizmatycznego i Złotym Krzyżem Zasługi.

Udostępnij:
Chcąc jak najlepiej zabezpieczyć i chronić Twoje dane osobowe zgodnie z przepisami RODO, potrzebna nam jest Twoja zgoda na ewentualne ich przetwarzanie. Informujemy jednocześnie, że publikacja komentarza w portalu "Codziennik Mławski" skutkuje wyrażeniem przez Ciebie takiej zgody. Nigdzie nie przekazujemy Twoich danych (IP) i chronimy je jak najlepiej potrafimy, wykorzystując do tego wszelkie możliwe formy. Zapraszamy do zapoznania się ze szczegółami oraz z Regulaminem Komentowania na portalu Codziennik Mławski [TUTAJ]
5 1 vote
Oceń artykuł
guest
0 komentarzy
Inline Feedbacks
View all comments
0
Would love your thoughts, please comment.x
()
x