Symbolem każdego miasta  jest ratusz – siedziba władz miejskich. Jego wielkość i wygląd oraz usytuowanie było dowodem  o wielkości i znaczeniu danego miasta.  Drugim  symbolem  jest  kościół parafialny. Ich usytuowanie  w Mławie w środku dużego rynku miejskiego było urbanistycznym ewenementem nie tylko na Mazowszu.

Świadczyło o tym, że miasto posiadając tak duży rynek, ma wielkie możliwości rozwoju gospodarczego  i dochodzenia do znaczenia administracyjnego. Niestety nie wiemy jak wyglądał pierwszy murowany ratusz, ponieważ nie zachował się jego wizerunek do naszych czasów.

Król Zygmunt Stary 27 lutego 1544 roku wydał dokument na mocy którego mieszczanie mławscy mogli pobudować ratusz. W przywileju tym, napisanym po łacinie, użyto zwrotu „commodiore loco”, czyli w tłumaczeniu na polski – w „dogodniejszym miejscu”. Trudno jednoznacznie stwierdzić, czy było to zwykłe urzędowe stwierdzenie, czy rzeczywiście była to zgoda na pobudowanie  nowego ratusza w znacznie korzystniejszym miejscu. Chodziło  zapewne o  środek  rynku miejskiego, obok istniejącego od dawna murowanego kościoła. Jeżeli istniał już stary ratusz, musiał być usytuowany gdzieś obok rynku, w miejscu mniej eksponowanym, być może w pobliżu obecnego Zielonego Rynku. Teren ten  – to zapewne najstarsza część miasta, pozostałość po dawnym  placu targowym.  Tu trzeba dodać, że Mława była miastem, książęcym,  a po 1494 roku  królewskim i tylko władca, jako właściciel mógł decydować o budowie  nowego ratusza.

W XVI wieku miasto przeżywało okres rozkwitu gospodarczego, wykorzystując nadgraniczne położenie. Tu już od końca XV wieku  zlokalizowana została komora celna, która obsługiwała handel tranzytowy ( do Prus pędzono bydło  i konie) jak również i lokalny. Mławianie sprzedawali oprócz wyrobów miejscowych rzemieślników także produkty rolne i leśne: popiół drzewny, smołę, wosk, futra, łój.  Szybko rozwijające się miasto potrzebowało nowego, bardziej eksponowanego budynku ratusza. Po uzyskaniu potwierdzenia prawnego, jakim był przywilej na budowę ratusza, prawdopodobnie jeszcze w tym samym roku przystąpiono do wykonania fundamentów.

Nowy budynek mógł być gotowy do przyjęcia władz w swoje podwoje już około 1550 roku. Wzniesiony zapewne w stylu renesansowym przetrwał  w tym porządku architektonicznym liczne burze dziejowe do 1692 roku, do olbrzymiego pożaru, który wybuchł w Mławie i strawił większość budynków w mieście. Spłonął również stojący obok kościół parafialny. Odbudowany  ratusz na podstawie przywileju  króla Augusta II Mocnego ponownie padł ofiarą  pożaru, który wybuchł  19 sierpnia 1776 roku na ulicy Żydowskiej (obecnie Warszawskiej), całkowicie ją niszcząc. Ten wielki pożar strawił 83 domy w mieście, znajdujące się obrębie  pięciu ulic.

Warto przypomnieć, że ratusz był siedzibą władz miejskich. Tu obradował burmistrz i rajcowie miejscy, tu sprawowano sądy i wydawano wyroki, tu też przyjmowano delegacje z innych miast i organizowano przyjęcia dla szacownych gości. W ratuszu znajdowała się również sala wagi miejskiej, czyli sala do ważenia przez urzędnika zwanego ważnikiem wystawianych towarów. Była też sala postrzygalni sukna, w której dokonywano wykańczania produkowanego w mieście materiału. Od tych czynności, na które potrzebne były przywileje królewskie, miasto pobierało opłaty, które solidnie  zasilały kasę miejską.  A nie były one wcale małe. Były też inne podatki a ich wielkość świadczyła o znaczeniu miasta.

Z samego tylko  podatku czopowego, czyli od produkcji piwa, wina, miodu pitnego i wódki  miasto płaciło do skarbu królewskiego w II połowie XVI wieku 256 florenów, czyli dukatów. Pod tym względem Mławę wyprzedzał tylko Płock, uiszczający 417 dukatów. Jakie to były wartości można sobie uświadomić, zważywszy, że te dwa miasta wpłacały do skarbu królewskiego z  całego województwa płockiego, blisko połowę  wszystkich opłat czopowego, wynoszącego 1300 dukatów.

dr Leszek Arent

Urodzony w Mławie i związany z Mławą. Absolwent Wydziału Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego, wieloletni pracownik i dyrektor Muzeum Ziemi Zawkrzeńskiej. Członek Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Mławskiej, mławskiego oddziału Polskiego Towarzystwa Numizmatycznego, Rady Społeczno-Naukowej Stacji Naukowej im. prof. Stanisława Herbsta, zarządu Fundacji im. Korzybskich w Mławie, Mazowieckiego Oddziału Stowarzyszenia Muzealników Polskich, zarządu Mazowiecko-Podlaskiego Towarzystwa Naukowego z siedzibą w Warszawie. Zasiada w Kapitule tytułu Mławian Roku i Nagrody Honorowej im.  dr Józefa Ostaszewskiego funkcjonującej przy Stacji Naukowej w Mławie. Jeden z redaktorów  „Mławskiej Kroniki Archeologiczno – Numizmatycznej”, pisma społeczno–kulturalnego „Dwutygodnik Mławski”, „Studiów i Materiałów do dziejów Ziemi Zawkrzeńskiej” i rocznika „Ziemia Zawkrzeńska”. Uhonorowany licznymi wyróżnieniami i odznaczeniami m.in. Srebrnym Krzyżem Zasługi RP, medalem „Zasłużony dla Miasta Mławy,  honorową odznaką „Zasłużony dla Kultury polskiej”, Złotą Odznaką Polskiego Towarzystwa Numizmatycznego i Złotym Krzyżem Zasługi.

Zobacz także…

Przyjazd do Mławy królowej Marii Ludwiki Gonzagi